Kırımlı Fikir Adamı: İsmail Gaspıralı’nın Doğuşu ve Ailesi
İsmail Gaspıralı, 20 Mart 1851’de Kırım’da Bahçesaray yakınlarındaki Avcıköy’de dünyaya geldi. Soyadını, babasının doğum yeri olan Gaspıra köyünden aldı. Babası Mustafa Alioğlu Gasprinskiy, emekli bir Çarlık ordusu teğmeniydi. Annesi ise köklü bir mirza ailesinin kızı Fatma Sultan’dı. İlk öğrenimine mahalli bir Müslüman mektebinde başlayan Gaspıralı, eğitimine Akmescid Erkek Gimnazyumu’nda devam etti.
İlk Türkçe Gazete: Tercüman
Gaspıralı, Rusya’daki Türkleri uyandırma düşüncesiyle Türkçe bir yayın organı kurma isteğiyle yola çıktı. Bu amaçla 1883’te, Akmescit’te çıkan Rusça “Tavrida” gazetesinde “Russkoe Musulmanstvo” (Rus Müslümanlığı) başlığıyla yazılar kaleme aldı. Ancak resmi izin alamayınca kendi gazetesini çıkarmaya karar verdi. 22 Nisan 1883’te ilk nüshası Bahçesaray’da yayımlanan “Tercüman”, Rusya’daki Müslüman Türkler arasında büyük ilgi gördü. Bu gazete, Türk dünyasının birlik sembolü haline geldi ve Türkçe yayımlanan üçüncü gazete oldu.
Usul-ü Cedit: Eğitimde Devrim Yapmaya İnanmak
Gaspıralı, eğitimi ana dilde başlatarak Usul-ü Cedit adını verdiği yeni bir eğitim metodunu geliştirdi. 1884’te Bahçesaray’da açtığı ilkokulla bu sistemi uygulamaya başladı. Bu sistem kısa sürede yaygınlaştı ve Rusya’daki Türk okullarında da benimsendi. Gaspıralı, Türk milletinin birlik olabilmesi için dil birliğinin şart olduğunu savunarak, edebi Türkçe’nin İstanbul Türkçesi olması gerektiğini vurguladı.
Türk Birliği ve Mirası
Gaspıralı, Türk dünyasının dil, fikir ve iş birliğini savunarak, 1911’den itibaren popülerleşen “Dilde, fikirde, işte birlik” sloganını benimsedi. Mirası, Türkçe yayın organları ve eğitimde yaptığı reformlarla yaşamaya devam ediyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan da onun fikirlerini sürekli örnek gösteriyor. Gaspıralı, 24 Eylül 1914’te vefat etse de Türk dünyasındaki etkisi uzun yıllar devam etti ve devam ediyor.
Prof. Dr. Ali Akar’ın belirttiği gibi, Gaspıralı’nın fikirleri Türk dünyasının dil birliği ve eğitiminde öncü bir rol oynamış ve Türk milletinin birlik olmasına büyük katkı sağlamıştır.
News
